روی خوبِ سکه ی جنگ در مستندمسابقه ضدگلوله!/ گفتگو با مجید عزیزی، کارگردان
مستندمسابقه ضدگلوله که پخش آن مدتی است شروع شده با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد و جدیدی مانند فضای نظامی و رزمی در کنار هیجان بالا و همچنین استفاده از سلاح لیزری، توانسته نظر مخاطبان بسیاری را از جوانان و نوجوانان گرفته تا بزرگسالان و خانواده‌ها به خود جلب کند.
تولید این گونه مستندها در ایران، سابقه زیادی ندارد و با توجه به اینکه هنوز امکانات و شرایط فنی ویژه‌ای برای این شکل برنامه‌های تلویزیونی وجود ندارد، تولید آن بسیار پیچیده به نظر می‌رسد اما مدتی است که خانه مستند با مستندمسابقه‌های موفقی نظیر «فرمانده»، «خانه ما»، «خونه به خونه» و… توانسته اقبال مخاطبان را نسبت به این ژانر به دست آورد و این بار «ضدگلوله» را که به مراتب پیچیدگی‌های بیشتری دارد و ماه‌ها برگزاری آن به طول خواهد انجامید راهی تلویزیون کرده است. به همین بهانه و برای آشنا شدن بیشتر با فرآیند تولید این مستند و اهداف و دغدغه‌های سازندگان ریالیتی شو ضدگلوله به گفت‌وگو با مجید عزیزی یکی از کارگردانان این مستندمسابقه نشستیم.
آیا قبل از تولید ضدگلوله، شما سابقه تولید آثار جنگی و نظامی داشته‌اید؟
من از زمانی که وارد کار مستند شدم اکثر کارهایی که می‌ساختیم کار جنگی بود. بیش از ۷۰ قسمت مجله تصویری «حماسه» را با همکاری آقای شکیبانیا کار کردیم که تهیه شده در گروه حماسه و دفاع شبکه یک بود. مستند «زندگی در خط نبرد» را هم که از آثار خانه مستند است در عراق با موضوع مبارزه با داعش ساخته‌ام. در بحث ریلیتی شو هم با فصل‌های اول و دوم «فرمانده» همکاری داشتم اما در فصل سوم به عنوان یکی از کارگردانان فرمانده کار کرده‌ام که در اثنای همان کار به فکر ساخت مستندمسابقه دیگری با همین درون‌مایه افتادیم.
با توجه به فضای بزرگ و پیچیده ضبط ضدگلوله، کارگردانی این مستندمسابقه چه سختی‌هایی دارد؟
در ضدگلوله ما بیشتر از ۱۰۰ شرکت‌کننده داریم که از بین چند هزار نفر انتخاب شده‌اند و برای جذابیت بیشتر مسابقه باید از همه سنین، قومیت‌ها و شخصیت‌های مختلف، شرکت‌کننده داشته باشیم و بعد از آن بتوانیم این شرکت‌کننده‌ها را گروه‌بندی کنیم که انتخاب تعداد محدودی از افراد از بین چندین هزار نفر کار بسیار زمان بر و پیچیده‌ای است.
در تولید هم این مسابقه چون زنده است و یک بار اتفاق می‌افتد و فرصت بسیار محدودی داریم باید همه چیز را در لحظه، مدیریت و کارگردانی کنیم؛ از شرکت‌کننده گرفته تا سامانه لیزری و دوربین‌ها و انفجارات و… در یک زمان کوتاه باید همه اینها در کنار هم کارگردانی و دکوپاژ شود. همین‌طور پس از تولید هم با بیش از ۱۰۰ لاین صدا و ۲۰ لاین تصویر سروکار داریم و باید اینها را تدوین کنیم.
تا الان چیزی نزدیک به ۲هزار ساعت راش برای ضدگلوله وجود دارد که اینها باید اول دیده شود و پس از تدوین، صداگذاری و اصلاح رنگ شود، نریشن باید نوشته شود و خیلی زود به پخش برسد. مهم‌ترین سختی این کار این است که یک کار فشرده است که باید روتین انجام شود و به پخش برسد. به خاطر «روزپخش» بودن آن، اصلا زمان نداریم و این کار را بسیار سخت می‌کند.
پیام ضدگلوله به مخاطب، جنگ است یا چیزهای دیگر؟
پیام ضدگلوله جنگ نیست. با وجود این که این مستندمسابقه در یک فضای نظامی فیلمبرداری شده است اما در این مستندمسابقه مفاهیمی مانند کار گروهی و فعالیت تیمی با زبان ساده و عامه‌پسند تبلیغ می‌شود. در کنار آن استراتژی دفاع با استفاده از فکر و خلاقیت همراه با آمادگی بدنی و توازن قوای ذهنی و جسمی هم از مواردی است که به سادگی می‌توان از ضدگلوله برداشت کرد. در همه این اتفاقات، نشاط و چالاکی که لازمه دوران جوانی است دیده می‌شود.
مستندمسابقه‌های جنگی می‌توانند در طول زمان، جایگزین فیلم‌ها و سریال‌های جنگی شوند؟
نه! فیلم یک کارکرد خاص دارد و مستندمسابقه کارکردی دیگر. در فیلم معمولا قصه‌ای که نوشته شده تا یک پیام خاص را روایت کند نشانه اصلی کار است و در رئالیتی شو، هیجان است که ارتباط اولیه را با مخاطب شروع می‌کند و درام ساده و کاراکترهای کاملا معمولی، ارتباط با مخاطب را محکم‌تر می‌کند. فیلم یک روایتی دارد که در آن در نهایت یک قضاوت ارزشی بر سر حق و باطل شکل می‌گیرد اما مستندمسابقه نگاه ایدئولوژیک ندارد. اگر هم ارزشی در میان باشد همان کار تیمی و هماهنگی‌های درون مسابقه است.
آیا فرمانده و ضدگلوله، دو برنامه تلویزیونی موازی هستند؟
نه! فرمانده یک مسابقه اصطلاحا «بیگ‌پروداکشن» ورزشی و نظامی است و مراحلی دارد که تا قبل از شروع مسابقه هیچکس از آنها باخبر نیست. فصل‌های فرمانده با فاصله زیادی از هم ساخته می‌شود و در هر فصل اتفاقات جدید و پیش‌بینی نشده‌ای در آن می‌افتد. علاوه بر همه اینها در فرمانده شخصیتی وجود دارد که هدایت این شرکت‌کنندگان را بر عهده دارد. اوست که آنها را آموزش می‌دهد و مراحل مسابقه را تعیین می‌کند و می‌شود گفت مدیریت مسابقه و شرکت‌کنندگان با فرمانده است که از نظر کاراکتر هم ویژگی‌هایی دارد که مخاطبان به عنوان رهبرِ این چند نفر او را قبول می‌کنند و دوستش دارند.
ضدگلوله از نظر محتوا کاملا با فرمانده فرق می‌کند. در ضدگلوله هیچ فرمانده‌ای وجود ندارد که بین شرکت‌کننده‌ها داوری کند، داوری ضدگلوله کاملا صفر و یکی است و توسط سامانه الکترونیکی دقیقی انجام می‌شود که روی سلاح‌ها و لباس شرکت‌کننده‌ها نصب شده است. ممکن است داوری در فرمانده در یک مرحله بر اساس گریم و شناسایی باشد، یک مرحله آبی باشد و یک مرحله خاکی؛ به عبارتی توانایی‌های مختلفی در فرمانده نیاز است که شخصیت فرمانده بین آنها قضاوت می‌کند ولی در ضدگلوله همه مراحل توسط همان سامانه لیزری قضاوت می‌شود.
مستندمسابقه‌های این چنینی چه تاثیری می‌توانند بر مخاطب جوان خود بگذارند؟
مهم‌ترین ویژگی ضدگلوله، هیجان بالای آن است. در کنار آن جوانان می‌توانند توانایی‌های خود را در یک محیط شبه‌جنگی محک بزنند. خیلی‌ها وقتی فیلم‌ها و مستندهای جنگی را در قاب تلویزیون می‌بینند با خود می‌گویند من بهتر می‌توانم این کار را انجام دهم. ضدگلوله و فرمانده به دلیل این که شخصیت‌ها در آن بیشترین قرابت را با مخاطب دارند این حس را خیلی شدیدتر تحریک می‌کنند. خیلی از شرکت‌کننده‌ها قبل از شروع مسابقه فکر می‌کنند مسیر بسیار راحتی را پیش رو دارند اما با شروع نبردها می‌فهمند چالاکی و فعالیت بدنی و ذهنی در شرایط استرس بالا و وجود سلاح و تجهیزات نظامی در هوای خیلی سرد یا خیلی گرم کار بسیار دشواری است، بنابراین ضدگلوله واقعیت‌های یک نبرد نظامی را به جوانان نشان می‌دهد؛ این که چقدر نیروی فکر در یک نبرد نظامی مهم است و تاب آوردن در شرایط جنگی چقدر سخت است.
ضدگلوله ترویج خشونت می‌کند؟
خشونتی در ضدگلوله وجود ندارد که بخواهد ترویج شود. حتی اگر کسی پینت‌بال بازی کند به خاطر اصابت گلوله ممکن است آسیب ببیند یا حداقل درد تحمل کند ولی در ضدگلوله به خاطر وجود سامانه لیزری چیزی به شرکت‌کننده‌ها اصابت نمی‌کند و کسی آسیب نمی‌بیند و هیچکس به دیگری آسیبی نمی‌زند. به خاطر جذابیت تیراندازی، مخاطب بیشتر به تیراندازی علاقه‌مند می‌شود و هیجان موجود در این مستندمسابقه است که مخاطب را وارد بازی می‌کند تا در کنار اینها مفاهیم کار تیمی و آمادگی جسمانی و ذهنی را تمرین کند.
ضدگلوله درست مانند بازی فوتبال است با این تفاوت که در فوتبال، توپ وسیله بازی است و در ضدگلوله اسلحه لیزری. ضدگلوله قسمت بد جنگ را که خشونت است در خود ندارد و قسمت خوب جنگ را که همدلی و همکاری در قالب هیجان است در خود دارد.
اگر ضدگلوله در کشورهای دیگر نمایش داده شود، مردم آن کشورها چه قضاوتی درباره جوانان ایرانی می‌کنند؟
خب! کشورهای مختلف برخورد متفاوتی با فرهنگ جهاد و دفاع در ایران دارند، مثلا اگر درکشورهایی مانند عراق، سوریه یا حتی لبنان ضدگلوله نمایش داده شود ممکن است خیلی استقبال خوبی شود، چون بالاخره این کشورها علاقه ویژه‌ای به رزمندگان ایرانی دارند و نگاه ویژه‌ای به دفاع‌مقدس به عنوان نماد موفقیت یک کشور در برابر یک قدرت بزرگ دارند؛ پس ممکن است در این کشورها خیلی جذاب باشد و بر نگاه مثبت جوانان آنها به جوانان ایرانی تاثیر بگذارد و حتی نوعی الگوسازی برای جوانان این کشورها شکل بگیرد اما در کشورهایی هم ممکن است نگاه جنگ‌طلبانه و خشونت برداشت شود، به ویژه کشورهایی که سعی کرده‌اند در همه مسائل با ایران پس از انقلاب زاویه داشته باشند.
گفتنی است، مستندمسابقه ضدگلوله که پخش آن مدتی است از شبکه مستند شروع شده است در خانه مستند انقلاب اسلامی به تهیه‌کنندگی حسین افشار و کارگردانی مجید عزیزی و مهدی ماهان تولید شده و در روزهای زوج ساعت ۲۲ از شبکه مستند نمایش داده می‌شود.
منبع: روزنامه وطن امروز
مجموعه هایی که به نوبین اعتماد کرده اند
